Juha Leiviska, specjalista od kościołów
Juha Leiviska to fiński architekt, urodzony w drugiej połowie lat 30. ubiegłego stulecia. 17. marca 2016 roku skończył 80 lat. Architekturę studiował na Uniwersytecie Technologicznym w Helsinkach, do połowy lat 60. Potem otworzył swoją własną pracownię. Takim życiorysem – studia, potem własna praktyka – pochwalić się może wielu sławnych oraz mało znanych architektów. Co wyróżnia Leiviskę? Fin zasłynął jako projektant kościołów.
Zanim jednak architekt zajął się samodzielnym projektowaniem świątyń, w 1969 r. uczestniczył w odnowieniu drewnianego kościółka w Lemi, małej miejscowości w fińskiej południowej Karelii. Budowla pochodzi z drugiej połowy XVII wieku i powstała na planie krzyża. Współcześnie uchodzi za jeden najoryginalniejszych drewnianych kościółków, zachowanych w Europie. Ma ciemno – żółte, drewniane ściany, spadzisty czarny dach i duże okna, podzielone szprosami na niewielkie kwadraty.
Samodzielnym dziełem Juhy Leiviski jest kościół świętego Tomasza w Puolivalinkangas w północnej prowincji Oulu, który powstał w 1975 r. Bryła budowli w niewielkim stopniu przypomina świątynię. Ktoś, kto przeoczy niewielki krzyż na szczycie, mógłby sądzić, że to magazyn, centrum kultury lub muzeum. Budynek tworzą ceglane ściany i aluminiowe, przeszklone konstrukcje. W taki właśnie sposób skonstruowano część dachu, by zapewnić dostęp światła do wnętrza.
Wielkie uznanie Leiviska zyskał projektując kościół Myyrmaki w dzielnicy o tej samej nazwie w mieście Vantaa. Budynek zyskał miano „świątyni światła” i powstał w 1984 r. W środku mieści się także oddzielna kaplica, zakrystia, dwie niewielkie sale konferencyjne i kilka dodatkowych pomieszczeń. Po raz kolejny w przypadku projektu Leiviski, kościół Myyrmaki z zewnątrz niezbyt przypomina świątynię. Jednak wnętrze robi imponujące wrażenie. Fiński architekt wspomina, że realizując prace projektowe, wzorował się na barokowej niemieckiej świątyni Neresheim w Bawarii, której twórcą był Balthazar Neumann i szczególnej grze świateł, jaka występowała w kościołach tego okresu. W świątyni Myyrmaki światło dzienne wpada przez okna różnej wielkości. Jedne to zwykłe prostokąty, inne ciągną się od sufitu aż po posadzkę i przypominają wąskie linie. Dodatkowo część dachu wykonana jest ze szkła. W kościele zamontowano lampy, zaprojektowane przez architekta, dające jasne, ciepłe światło.
W 1993 roku w Helsinkach powstał budynek ambasady Niemiec, którego projektantem był Leiviska. To potężna struktura, wykonana z betonu, pokrytego marmurem. Podłogi i schody wykonano z granitu. Budynek ma kształt dwóch liter L, skrzyżowanych pośrodku, z głównym traktem.
W 2003 roku w Betlejem na terytorium Autonomii Palestyńskiej zbudowano międzynarodowe centrum kulturalne Ad Dar, zaprojektowane także przez bohatera tego tekstu. W centrum odbywają się koncerty, pokazywane są filmy, wystawiane sztuki teatralne, odbywają się także konferencje. Styl Leiviski widać w konstrukcji ścian, zamontowaniu różno wymiarowych okien oraz lamp, bliźniaczo podobnych do tych z kościoła Myyrmaki.
rob