Albert Kahn – architekt upadłego miasta.
Współczesne Detroit to miasto architektonicznych kontrastów. Miejsce, w którym korporacyjne wieżowce ze szkła i stali sąsiadują z opuszczonymi i zdewastowanymi budynkami starych fabryk, magazynów czy obiektów instytucjonalnych. Wiele z nich stanowi, a raczej stanowiło, jedne z najwspanialszych przykładów architektury przełomu XIX i XX wieku, czego niezwykle wyrazistym symbolem jest popadający w ruinę neoklasycystyczny gmach dworca kolejowego Michigan Central Station. Podobny los spotkał wiele budynków mieszkalnych. W związku ze znacznym spadkiem liczebności mieszkańców istniejące obiekty stopniowo niszczeją a nowe projekty domów, rezydencji czy kamienic pozostają na papierze czekając na powrót lepszych czasów. Ten niegdysiejszy symbol potęgi amerykańskiego przemysłu motoryzacyjnego i jedna z najwspanialszych metropolii w Stanach Zjednoczonych dziś jest nadal symbolem lecz … upadku.
Cofając się do przełomu XIX i XX wieku zobaczylibyśmy zupełnie inny obraz. Miasto tętniło życiem, wznoszono nowoczesne fabryki i biurowce, budowano teatry, muzea, zakładano szkoły i uniwersytety. Do Detroit ściągali najwięksi architekci by wspólnie z lokalnymi projektantami tworzyć podwaliny pod nową, wspaniałą metropolię. Wśród tych ostatnich prym wiódł młody emigrant z Niemiec – Albert Kahn, który do tego stopnia wpłynął na krajobraz miasta, że został wkrótce okrzyknięty „architektem Detroit”.
Albert Kahn przyszedł na świat 21 marca 1869 roku jako najstarszy syn rabina Josepha Kahna. Dorastał w w Rhaunen miejscowości leżącej na terenie ówczesnego Królestwa Prus. W wieku 11 lat wraz z rodzicami i pięciorgiem rodzeństwa wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. Pierwsze doświadczenie zawodowe zdobył praktykując w biurze architektonicznym Mason & Rice odpowiedzialnym za szereg realizacji budynków instytucjonalnych i sakralnych na terenie Detroit. W roku 1891 zdobył roczne stypendium, które przeznaczył na podróż studyjną po Europie. Zwiedził między innymi Włochy, Francję, Niemcy i Belgię, poznał tamtejszą kulturę i styl projektowania a także zebrał szereg pomysłów i inspiracji, które wykorzystywał w swoich późniejszych pracach.
W połowie lat dziewięćdziesiątych otworzył własną firmę architektoniczną - Albert Kahn Associates. Wraz z młodszym bratem Juliuszem – inżynierem i wynalazcą, opracował nowy styl budowy obiektów przemysłowych, w którym elementy drewniane ścian, wsporników i dachów zastąpione zostały żelbetem. Wprowadzenie tej innowacji pozwoliło poprawić parametry przeciwpożarowe a także umożliwiło planowanie większych niż do tej pory otwartych przestrzeni w halach produkcyjnych. Dodatkowo Kahn jako jeden z pierwszych uwzględniał w tak znacznym stopniu wykorzystanie naturalnego oświetlenia i wentylacji. Pierwszym budynkiem, w którym zastosowano nową technologię był zaprojektowany w 1903 roku obiekt fabryczny dla Packard Motor Car Company. Olbrzymie zainteresowanie jakie wzbudziła ta nowatorska metoda a także rozpoczynający się właśnie boom budowlany w Detroit sprawiły, że wkrótce Kahn otrzymał zlecenia na realizację kolejnych kompleksów produkcyjnych. Kamieniem milowym okazała się jednak współpraca z Henrym Fordem – przemysłowcem i założycielem Ford Motor Company. Zaprojektowana dla niego w 1917 roku fabryka w Dearborn była największym komplesem tego typu w Stanach Zjednoczonych, zatrudniającym przeszło 120 tysięcy osób. Szacuje się, że do roku 1938 firma Kahna odpowiedzialna była za projekty 20 procent wszystkich fabryk na terenie Ameryki.
Choć kompleksy fabryczne stanowiły trzon działalności jego firmy, Kahn w swojej karierze zaprojektował również szereg domów, rezydencji, obiektów komercyjnych i instytucjonalnych. Na szczególną uwagę zasługują: utrzymany w konwecji Art Deco 28 piętrowy wieżowiec Fisher Building okrzyknięty w 1928 roku “najpiękniejszą strukturą handlową” czy kompleks budynków kampusu uniweryteckiego Michigan. Pracował nieprzerwanie aż do śmierci 8 grudnia 1942 roku. Jego projekty i rozwiązania, które promował stały się inspiracją i były chętnie wykorzystywane przez kolejne pokolenia architektów przemysłowych.
Projekt domu Edsel'a i Eleanory Ford z 1926 roku to jeden z nielicznych, lecz niezwykle charakterystycznych przykładów architektury mieszkaniowej autorstwa Kahna. Nieruchomość usytuowana została na rozległej, 35 hektarowej posesji leżącej nad brzegiem jeziora St. Clair przy granicy między Stanami Zjednoczonymi a Kanadą. Za inspirację do jej powstania posłużyła ludowa zabudowa z okolic pasma górskiego w Cotswolds w południowej Anglii. Ściany zewnętrzne tej 60-pokojowej rezydencji wykonane zostały z piaskowca a całość przykryta tradycyjnym dachem z łupków. Typowo angielski charakter posiadłości wzmacniały dodatkowo piękne XIV wieczne okna witrażowe i porastający kamienne elewacje bluszcz. Wyposażenie wnętrza budynku zajęło dwa lata i oparte było w większości na elementach sprowadzonych z dawnych brytyjskich posiadłości. Całość uzupełniała obszerna kolekcja dzieł sztuki i antyków. Poza główną rezydencją Kahn zaprojektował również na terenie posiadłości szereg budynków dodatkowych takich jak basen, dom dla personelu a nawet niewielki teatr, wszystkie utrzymane w tej samej, tradycyjnej konwencji. Zgodnie z wolą jego mieszkańców, budynek po ich śmierci zamieniono w muzeum i jest obecnie udostępnione zwiedzającym.
GC
źródło fot.: http://en.wikipedia.org